Atlas parowozów

Pierwsze, mające format kieszonkowy, wydanie „Atlasu parowozów” ukazało się w 2003 roku i już od dawna nie jest dostępne w sprzedaży. Od paru lat nowe wydania tematycznych opracowań, poświęconych między innymi pojazdom trakcji spalinowej i elektrycznej, ukazują się w zwiększonej objętości i w większym formacie, co dało autorom możliwości zamieszczenia bogatszych opisów i lepszych jakościowo ilustracji. Niniejszym przekazujemy do rąk Czytelników wydawnictwo poświęcone lokomotywom parowym, opracowane według tych samych standardów. Podobnie, jak wydanie kieszonkowe, tematyka niniejszej pozycji została ograniczona do taboru pracującego na torach o normalnej szerokości, z uwagi na odrębność funkcjonalną kolei dojazdowych, którym ponadto poświęcono wydany w 2019 roku „Atlas kolei wąskotorowych”.  Nieliczne konstrukcje wagonów silnikowych napędzanych silnikami parowymi, eksploatowanych na torach PKP, opisane zostały w „Atlasie lokomotyw spalinowych” z uwagi na wspólny dla obu trakcji ówczesnej doby charakter ich wykorzystania jako pociągi motorowe.

 Portrety poszczególnych parowozów podzielone zostały – zgodnie z zasadami ich klasyfikacji i oznakowania – na pięć części: pospieszne, osobowe, osobowe tendrzaki, towarowe oraz towarowe tendrzaki. W zestawieniach lokomotyw określonych rodzajów ujęte zostały wszystkie serie, które po 1946 roku otrzymały nowe oznakowanie, stosownie do przepisów obowiązujących na PKP. W oddzielnym rozdziale przedstawione zostały również sylwetki parowozów zbudowanych przez krajowe wytwórnie dla kolei przemysłowych.

 W porównaniu z poprzednim wydaniem, liczba opisanych typów parowozów została zwiększona o około 30 pozycji, obejmując także serie wykreślone z inwentarza w latach 50., a więc w praktyce wszystkie typy lokomotyw jakie były w tym czasie w eksploatacji w przedsiębiorstwie PKP. Gwoli ścisłości należy jednak podkreślić, że po ostatniej wojnie polskie koleje odziedziczyły znacznie bogatszą mozaikę typów lokomotyw rozmaitego pochodzenia, które jednak bądź podlegały zwrotom do macierzystych zarządów kolejowych, bądź też trafiły na złom i częstokroć w ogóle nie były uruchamiane po wojennych zniszczeniach. Podana liczba lokomotyw odpowiada stanowi ewidencyjnemu, oddzielnie w latach przedwojennych – do 1939 roku (PKP-A) i powojennych – od roku 1946 (PKP-B), również w przypadkach, gdy do konkretnej serii błędnie zaliczone zostały parowozy innych typów.

 Pewną trudność stanowiło ustalenie danych technicznych niektórych typów lokomotyw, ze względu na stosowane różne sposoby obliczania powierzchni ogrzewalnej kotła, modyfikacje wprowadzane w trakcie produkcji bądź braki w materiałach źródłowych. W wątpliwych sytuacjach z reguły przytaczano dane z literatury niemieckiej, która jest w tym względzie najdokładniejsza.

 „Atlas parowozów” nie wyczerpuje, rzecz jasna, zagadnień związanych z historią trakcji parowej na polskich kolejach. Stanowić będzie natomiast wprowadzenie do tematu, zwłaszcza dla szerokiego grona Czytelników, którzy parowozy spotykali już tylko w roli pojazdów historycznych, nie mając również dostępu do fachowej literatury.

Spis treści

 Wstęp  5

   Wprowadzenie  /  6

   Klasyfikacja parowozów  / 8

   Budowa parowozów  / 10

   Oznaczenie układu osi i typu silnika  / 19

   Oznaczanie parowozów  / 20

   Malowanie parowozów  / 30

 HISTORIA

   Rys historyczny  / 34

   Kalendarium   / 54

   Producenci parowozów  / 55

   Eksport parowozów   / 64

 PORTRETY pAROWOZÓW

   Parowozy pospieszne  / 68

   Parowozy osobowe    / 86

   Tendrzaki osobowe    / 102

   Parowozy towarowe   / 114

   Tendrzaki towarowe  / 152

   Parowozy przemysłowe   / 174

   Tendry parowozowe  188

 SŁUŻBA TRAKCJI

   Służba mechaniczna do 1939 r.  / 202

   Służba mechaniczna po 1945 r. / 209

 Muzea, Skanseny, PoMniki

   Wprowadzenie  / 226  

   Muzea i skanseny  / 228

   Pomniki    / 236

 Suplement

   Opisy fotografii   / 240

   Słowniczek   / 244       

   Wykaz skrótów  / 245

   Indeks serii   / 246

   Bibliografia   / 247